Projectenboek HWBP 2021
Ieder jaar publiceert het Hoogwaterbeschermingsprogramma (HWBP) het projectenboek waarin beschreven staat welke dijkversterkingsprojecten zijn geprogrammeerd in de komende 5 jaar. Naast een overzicht van de komende projecten biedt het projectenboek ook een inspirerende reflectie op het vakgebied. Flux landscape architecture is gevraagd om drie jaar het projectenboek van het HWBP te maken en zo zijn licht te laten schijnen over de dijken van Nederland. Elk jaar reflecteert Flux op de dijkversterkingen in relatie tot een ander actueel onderwerp.
In het projectenboek van 2021 staat de dijk in relatie tot circulariteit centraal. Circulariteit is de laatste jaren een steeds belangrijker onderwerp geworden binnen het HWBP. Net als andere grond-, weg- en waterbouwprojecten (GWW), moeten dijkversterkingen steeds meer circulair worden uitgevoerd. Aan de hand van ontwerpend onderzoek en interviews heeft Flux in een aantal deelstudies meer inzicht ontwikkeld in het brede begrip circulariteit en vervolgens een aantal prikkelende scenario’s voor een circulaire dijk van de toekomst geschetst.
Circulariteit in de praktijk
De ambitie van het Hoogwaterbeschermingsprogramma (HWBP) op het gebied van circulariteit is onderdeel van een grotere transitie in Nederland naar een circulaire economie. In een circulaire economie gaan we slimmer om met onze grondstoffen en worden kringlopen zoveel mogelijk gesloten. In veel sectoren worden deze principes al toegepast. Als startpunt van het onderzoek heeft Flux eerst gekeken naar andere sectoren, zoals de bouwtechniek en landbouw, om inspiratie op te doen voor circulaire oplossingen in de dijkenbouw.
De ontleding van de dijk
Uit het verkennende onderzoek blijkt dat het (her)gebruik van materialen een belangrijke rol speelt bij circulariteit. In de zoektocht naar een circulaire dijk is het van belang om te weten hoe een dijk is opgebouwd. Inzicht in de materialen en materiaalstromen maakt duidelijk waar kansen liggen. Flux heeft als vingeroefening de dijk in z’n geheel ontleed. Dat biedt inzicht in de verschillende materialen waaruit de dijk is opgebouwd, waar deze materialen vandaan komen en hoe het gebruik, maar ook hoe de productie en transport van deze materialen anders ingericht kan worden.
Grondstromen
Uit de studie naar materiaalstromen blijkt dat de impact van constructieve oplossingen, zoals een damwand of een kistdam, vaak substantieel hoger is dan een oplossing in grond. Maar ook het werken met grond veroorzaakt veel transportbewegingen en daarmee een flinke CO2-uitstoot. Dit komt onder andere doordat klei voor de dijken, in tegenstelling tot wat vroeger gebruikelijk was, van steeds grotere afstand wordt aangevoerd. Als aanzet voor de visies op de circulaire dijk stelt Flux onder andere voor om dijkversterkingen meer te koppelen aan rivierverruimingsprojecten, zodat er geen grond van elders hoeft worden aangevoerd.
Vijf visies voor een circulaire dijk
Als onderdeel van het ontwerpend onderzoek heeft Flux vijf concepten uitgewerkt hoe een circulaire dijk vormgegeven zou kunnen worden. De concepten bouwen voort op het onderzoek en de interviews en zijn bedoeld om te prikkelen en te inspireren, zodat circulariteit in de dijkenbouw méér wordt dan alleen een nice-to-have. De vijf ruimtelijke concepten minimaliseren elk op een eigen manier het gebruik van grondstoffen.
- De hergebruikte dijk: een dijk die uitsluitend is opgebouwd uit herwinbare of herbruikbare materialen.
- De minimale dijk: een dijk waarvan het materiaalgebruik wordt beperkt, ingrepen in het achterland garanderen samen met de dijk de veiligheid.
- De superdijk: een brede en hoge dijk die het land voor een lange termijn zal beschermen tegen overstromingen.
- De plug-and-play dijk: een dijk die met de nieuwste technieken en gebruik van de meest actuele data door kleine interventies kan worden versterkt, op de momenten dat dat nodig is.
- De natuurlijke dijk: een dijklandschap waarin voorland, achterland en dijk samen de natuurlijke processen optimaal benutten voor waterveiligheid.
The Netherlands, 2021, commissioned by the Flood Protection Program (HWBP), i.c.w. Koehorst in't Veld, water safety, dike reinforcement, research